“Cánh tay robot…” giành chiến thắng quốc tế

Hạ tuần tháng 5, trong cái nóng hầm hập, Bắc Ninh càng như “chảo lửa” bởi cuộc chiến với “giặc” COVID-19 đang vào hồi cam go. Từ Hoa Kỳ, lễ trao giải trực tiếp (theo múi giờ Việt Nam là 22 giờ) hội thi Khoa học Kỹ thuật (KHKT) quốc tế ISEF 2021 đã truyền về đất học Bắc Ninh - Kinh Bắc một tin vui: Dự án “Cánh tay robot cho người khuyết tật liệt cơ tay toàn phần” của 2 học sinh lớp 11A4, Trường THPT Hàn Thuyên là Phạm Đức Linh và Nguyễn Đức An đã vinh dự đoạt giải Ba, cũng là giải chính thức duy nhất của đoàn Việt Nam tại cuộc thi năm nay.
Hội thi KHKT quốc tế (viết tắt là ISEF) là sân chơi lớn dành cho học sinh trung học toàn cầu, được tổ chức thường niên tại Hoa Kỳ từ năm 1952. Mỗi năm, hội thi thu hút khoảng 2.000 thí sinh của 80 đến 100 quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới tham dự. Năm 2021, do dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, hội thi được tổ chức trực tuyến.
Năm 2021, Việt Nam có 7 dự án cử tranh tài tại hội thi, đây là những dự án xuất sắc nhất trong các dự án từng đạt giải Nhất cuộc thi KHKT quốc gia năm 2021, do Bộ GD-ĐT chủ trì tổ chức.
Ngày 3-5, tại lễ xuất quân đội tuyển dự thi quốc tế, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Hữu Độ nhấn mạnh, đây là sân chơi cạnh tranh khốc liệt, chỉ khoảng 25% dự án tham gia có giải, nhưng giải không phải chia theo tỷ lệ cứng mà có sự cạnh tranh khốc liệt giữa các quốc gia.
Quả vậy, năm 2021 cuộc thi ISEF thu hút 1.431 dự án của gần 1.900 thí sinh thuộc hơn 80 quốc gia dự thi, nhưng chỉ có 380 dự án của 34 quốc gia được trao giải mà phần nhiều là giải Tư. Điều đó cho thấy, dự án của học sinh Bắc Ninh là xuất sắc và rất đáng ghi nhận.
Kết quả đáng ghi nhận đó, công đầu đương nhiên thuộc về 2 thí sinh, nhưng nhìn sâu và rộng hơn thì đây là cả hành trình gian nan mà ngành GD-ĐT Bắc Ninh những năm qua đã luôn kiên trì tìm tòi, phát hiện và nuôi dưỡng nhân tố, chuẩn bị điều kiện cho các cuộc thi quốc gia, quốc tế. Năm 2018, Bắc Ninh lần đầu tiên có dự án được Bộ GD-ĐT chọn thi ISEF tại Hoa Kỳ đó là dự án “Xe lăn leo cầu thang điều khiển bằng cử chỉ của đầu, giọng nói và điện thoại thông minh” của 2 học sinh lớp 12 là Nguyễn Hữu Thành Đạt và Nguyễn Công Khánh (Trường THPT Chuyên Bắc Ninh), nhưng không đạt giải. Phải đến năm 2021, Bắc Ninh mới có dự án đoạt giải tại cuộc thi danh giá này.

Ba thầy, trò trong quá trình nghiên cứu, chế tạo sản phẩm.

Ngay đối với 2 thí sinh, nhất là Phạm Đức Linh, để đạt được kết quả nói trên, cũng là hành trình gian nan và đầy thử thách. Những năm còn học ở Trường THCS Kinh Bắc, Phòng GD-ĐT thành phố Bắc Ninh đã phát hiện Linh là nhân tố đặc biệt, có niềm say mê nghiên cứu khoa học cũng rất đặc biệt, bởi vậy đã tạo điều kiện tốt nhất để em tham dự cuộc thi KHKT cấp tỉnh, liên tục 2 năm lớp 8 và lớp 9 đều dự thi và có giải, gồm cả giải Nhất tỉnh rồi giải Nhì cấp quốc gia.
Niềm say mê nghiên cứu khoa học của Linh càng cháy bỏng khi học được Trường THPT Hàn Thuyên, cùng lớp với Nguyễn Đức An cũng đặc biệt say mê nghiên cứu khoa học, lại giỏi tiếng Anh, “vũ khí lợi hại” tại cuộc thi. Càng may nữa vì 2 niềm say mê nghiên cứu khoa học ấy lại được “truyền lửa” bởi thầy Ngô Văn Tiến, Chủ nhiệm câu lạc bộ STEM của trường. Thầy Tiến là giáo viên môn Vật lý và rất “có duyên” với cuộc thi KHKT cấp tỉnh và quốc gia.
Khi được hỏi về lý do chọn đề tài, Phạm Đức Linh trải lòng: Trong cuộc sống em từng chứng kiến nhiều bác thương binh, những người không may bị tai nạn mất đi một phần thân thể, rất khó khăn thậm chí bất lực trong lao động và sinh hoạt, thương nhất là những người trẻ. Với mong muốn có thể giúp họ bớt khó khăn trong lao động và sinh hoạt, Linh bàn với bạn Nguyễn Đức An quyết tâm nghiên cứu, tạo ra một sản phẩm hữu ích, dù biết đây là công việc cực kỳ khó khăn.
Linh cho biết thêm, hiện nay trên thị trường có bán nhiều sản phẩm cánh tay robot phục vụ người khuyết tật, tuy nhiên với những người liệt cơ tay toàn phần thì chưa có sản phẩm nào đáp ứng được.
Trình bày với thầy Ngô Văn Tiến, thầy Tiến thấy đây là ý tưởng hay, giàu tính nhân văn nhưng cực kỳ khó khăn. Tuy vậy, thầy thấu hiểu khát vọng của 2 trò và khát vọng ấy cũng truyền thêm nghị lực để thầy và các trò quyết tâm vươn tới đỉnh cao. Khó kể hết những khó khăn, nhiều lúc tưởng chừng phải bỏ cuộc, nhưng nhờ sự động viên kịp thời của lãnh đạo trường, tư vấn của chuyên gia và các đồng nghiệp tâm huyết, cuối cùng 3 thầy trò đã tạo được sản phẩm ưng ý có tên “Cánh tay robot cho người khuyết tật liệt cơ tay toàn phần”.
Sản phẩm (dự án) với tính nhân văn, hữu dụng lại độc đáo, sáng tạo hơn nhiều các sản phẩm có sẵn trên thị trường, “Cánh tay robot cho người khuyết tật liệt cơ tay toàn phần” trước hết giành giải Nhất cuộc thi KHKT cấp tỉnh năm học 2020-2021. Trong nhiều giải Nhất cấp tỉnh, Sở GD-ĐT quyết định chọn sản phẩm này để hoàn thiện tiếp tục chọn thi và giành giải Nhất cuộc thi KHKT quốc gia năm 2021, tổ chức tại Huế. Trong nhiều giải Nhất quốc gia, Bộ GD-ĐT lại chọn “Cánh tay robot cho người khuyết tật liệt cơ tay toàn phần” cùng với 6 dự án khác dự cuộc thi KHKT quốc tế ISEF 2021 tại Hoa Kỳ.
Ông Nguyễn Ngọc Thịnh, Trưởng phòng Giáo dục Trung học và GDTX  (Sở GD-ĐT) kể: Vẫn biết ISEF là sân chơi cực kỳ khốc liệt, nhưng đồng hành với dự án trong suốt thời gian dự thi quốc gia, rồi thời gian được Bộ GD-ĐT chọn, hoàn thiện để dự thi quốc tế, trong những lần “phỏng vấn” 2 thí sinh, trước phong thái đầy tự tin của các em, Sở GD-ĐT và Trường THPT Hàn Thuyên dù không dám chắc nhưng hy vọng sẽ có giải và điều này đã trở thành hiện thực. Là dự án duy nhất của Việt Nam giành giải chính thức cuộc thi, đây thực sự là niềm vinh dự tự hào với ngành giáo dục Bắc Ninh với tỉnh và cả nước.
Nhìn lại nhiều năm trước, chất lượng giáo dục mũi nhọn luôn là trăn trở của tỉnh và ngành, bởi kết quả đạt được khiêm tốn, chưa xứng với tiềm năng, vị thế cùng sự quan tâm của tỉnh. Nhưng khoảng dăm năm trở lại đây, nhờ sự quan tâm cùng quyết tâm của tỉnh và ngành, công tác bồi dưỡng học sinh giỏi quốc gia hay cuộc thi KHKT đã đạt nhiều kết quả xuất sắc. Kiên trì cách làm đó còn nhiều bứt phá hơn nữa, xứng đáng với truyền thống hiếu học và khoa bảng của quê hương…